Door Michael Frommelt, professioneel trader
Ik wil dit artikel beginnen met een citaat uit een boek dat ik al heel vaak heb gelezen. Dat boek is Reminiscences of a Stock Operator, geschreven door Edwin Lefévre en voor het eerst gepubliceerd in 1923. Het is een biografie van een van de meest iconische handelaren uit de geschiedenis: Jesse Livermore. Het boek is nog altijd net zo relevant als bijna 100 jaar geleden. Er is een specifiek citaat dat in mijn geheugen staat gegrift: “There is nothing new in Wall Street. There can’t be, because speculation is as old as the hills. Whatever happens in the stock market today has happened before and will happen again“. Dit citaat vat perfect samen waar volume-analyse om draait. Bent u op zoek naar nieuwe en slimme manieren om te handelen, dan moet ik u helaas teleurstellen.
| Wilt u beginnen met daytrading? Wij kunnen Markets.com aanbevelenSe mere |
Ik heb geleerd dat volume de brandstof is die de markt draaiende houdt. Bij het beoordelen of een markt omhoog of omlaag zal gaan, let ik op drie dingen: 1. De prijs 2. Het volume 3. ‘Position of the close’, met andere woorden de prijsactie in combinatie met het volume. Daarnaast maak ik gebruik van trendlijnen, trendkanalen, steun- en weerstandsniveaus (accumulatie- en distributiegebieden), en wat mijn mentor ‘ease of movement’ noemt. Samen met de drie bovengenoemde punten geeft dit een duidelijk beeld geeft van hoe de markt op dit moment beweegt. Hoe lang een bepaalde beweging aan zal houden, weet ik natuurlijk niet. Maar deze drie punten vertellen me wat er op dit moment gebeurt, dus daar maak ik me ook geen zorgen over. Ik gebruik dan ook nooit winstdoelstellingen. Om te laten zien hoe ik volume gebruik voor het opzetten van mijn transacties, zal ik de trading-setups beschrijven waarmee ik ‘live’ heb gehandeld. Ik kijk altijd naar diverse grafieken (ticks, daily, minutes, P&F) als ik aan het handelen ben. Zo vorm ik een totaalbeeld van waar de grote en kleine steun- en weerstandsniveaus zich bevinden.
Voorbeeld 1: de Dow (YM) op vrijdag 1 april 2016 In dit voorbeeld daalt de markt na opening van de Amerikaanse beurzen gestaag. 15.44 – 15.50 uur De markt begint met steun van hogere volumes te stijgen (grootste up-volume sinds de ochtendhandel). Prijsacties en volume vullen elkaar aan in de candles van deze opwaartse golf. Ik ben dan meteen op mijn hoede voor een mogelijke ommekeer in de markt. Vervolgens wacht ik tot duidelijk wordt of de markt zal blijven dalen of er daadwerkelijk sprake is van een keerpunt. 15.52 – 15.56 uur De markt slaagt er niet in om een nieuwe bodem te vormen en het volume daalt gestaag. Bovendien eindigt deze daling met een tegenstrijdige prijsactie (doji candle). Dit is meer dan genoeg informatie voor mij. Ik ga long op 17.495 en plaats mijn stop-loss onder de vorige bodem (17.568). Weet ik nu of er sprake is van een opwaartse trend in de markt? Natuurlijk niet met volledige zekerheid, maar zoals ik vaak zeg: laat de markt mijn ongelijk maar bewijzen. En dat gebeurt ook wel eens. 16.26 – 16.32 uur Na een sterke stijging (waarom weet ik niet en dat maakt me ook niet uit) is er sprake van een zwakke correctie. Kijk eens naar het volume. We zien het gestaag dalen tijdens dit interval, waarna de neerwaartse golf wordt gestuit door een ‘stopping volume’ op de laatste candle. Met ‘stopping volume’ bedoel ik dat de prijs niet veel beweegt in verhouding tot het volume dat de individuele candle bevat. Met andere woorden, er waren veel kopers actief in deze candle. Zodra de markt weer stijgt, is het mogelijk om daarvan te profiteren. Helaas miste ik mijn kans omdat ik koffie aan het maken was in de keuken (we zijn allemaal mensen). Deze pivot low is daarnaast een uitstekend punt om mijn stop-loss eventueel omhoog te verplaatsen. 16.44 – 16.56 uur Er is opnieuw sprake van een correctie in de nu sterke bull-trend. Het volume van de correctie is laag. Er ontstaat nu een zogenaamde ‘hammer candle’ (een bullish prijsactie). Omdat de prijs ook het vorige breakup-niveau test, is dit een goed moment voor mij om een positie te openen. Vervolgens beweegt de markt in de richting van een zogenaamde ‘congestion zone’ waarna de prijs om 18.24 uur opnieuw het sterke breakup-niveau van eerder die dag test. Hier ziet u opnieuw hoe de prijsactie en het volume het ‘ware’ verhaal vertellen. 18.22 De markt versnelt nu en het volume neemt toe. Het lijkt erop dat we nog verder gaan dalen. Maar wat gebeurt er dan? Er is geen ‘follow through’ en de daling stopt. Blijkbaar is dit waar een groot deel van de kopers de markt betreedt. Een perfect moment om dus een positie te openen, wat ik op 17.608 doe. Ik heb nu drie posities en ben daar tevreden mee. De rest van de avond volg ik de markt, terwijl ik mijn stops verplaats. 22.32 uur Hier sluit ik mijn posities op 17.703, omdat de markt er ondanks het toegenomen volume niet in slaagt een nieuwe top te vormen. Bovendien zijn mijn vrouw en kinderen klaar met het kijken naar X-factor en wil ik graag wat tijd met ze doorbrengen.
Voorbeeld 2: de Dow (YM) op 26 februari 2016 Zoals u kunt zien in voorbeeld 1, heeft de markt de neiging om eerdere breakdown-niveaus te testen. In dat soort situaties kijk ik naar hoe het volume zich gedraagt. Ik kijk vooral naar wat ‘effort vs. reward” wordt genoemd. Met andere woorden, hoe ver de prijs beweegt ten opzichte van het volume. Dit vertelt ons over het aantal kopers en verkopers dat actief is in de individuele candle, en in de ‘golf’ waar de candle deel van uitmaakt. 11.10 – 13.45 uur Hier zie ik voor het eerst tekenen dat de markt aan het dalen is. Er is sprake van hoge volumes in deze neerwaartse beweging. 13.50 – 14.45 uur De markt stijgt weer. De opwaartse beweging wordt ondersteund door hoge volumes, maar er wordt geen nieuwe top gevormd. Voor mij is dit een teken dat de markt op het punt staat om te draaien. We zien hier weer hoe er sprake is van ‘effort vs. reward’ – een van mijn favoriete setups. 14.50 – 15.05 uur Opnieuw is er sprake van goede volumes. We zien een ‘shooting star’ candle, een betrouwbare bevestiging dat de bull-trend op het punt staat om te keren. 15:10 – 15:25 uur De laatste stuiptrekkingen van de bulls. Er is sprake van een korte opwaartse beweging, maar er zit vrijwel geen volume achter. Bovendien wordt er bovenaan deze opwaartse beweging een ‘hanging man’ candle gevormd, een ander teken dat erop duidt dat de markt mogelijk snel zal keren. Dit wordt gevolgd door een ‘outside reversal’ candle in neerwaartse richting, voor mij meer dan genoeg reden om short te gaan. In principe ging ik al short na de ‘shooting star’ candle, maar dit is een uitgelegen moment om mijn positie uit te breiden. De dag daarna is een klassieke dag op de Dow. De markt daalt de hele dag en corrigeert in de richting van de vorige steun, waarna de daling wordt voortgezet. Op deze punten kan iedereen short gaan, omdat het volume overal daalt.
| Wilt u beginnen met daytrading? Wij kunnen Markets.com aanbevelenSe mere |
Zoals we kunnen zien in de bovenstaande twee voorbeelden, is de gedachte achter deze strategie dat we de markt volgen als deze van richting verandert. Soms moet ik meer dan één poging doen voordat ik de nieuwe opwaartse of neerwaartse beweging kan vangen. U hebt vast wel eens van de uitdrukking “probeer geen vallend mes te grijpen” gehoord, of “u kunt beter met de trend meeliften als die in beweging is”. Als trader ben ik nooit in een trend gestapt die al langere tijd gaande was, maar heb ik juist geprobeerd om toppen en bodems mee te pikken. Dit lukt als u leert hoe u prijsacties kunt combineren met volume. Ook heeft dit als voordeel dat uw stop-losses niet erg groot hoeven te zijn. Handel ik intraday in YM, dan liggen mijn stop-losses meestal tussen 10 en 30 punten van mijn instappunt. De drie transacties die ik in Voorbeeld 1 heb uitgevoerd, leverden in totaal een rendement op van 411 punten. Op geen enkel moment bedroeg mijn risico meer dan 30 punten. Meestal is mijn risico 20 punten of minder, waarbij ik voor intraday trading mijn instappunt bepaal op een grafiek van twee minuten en 700 ticks. Als u eenmaal de markt kunt lezen aan de hand van prijsacties en volume, kunt u overal handelen. Ik heb op deze manier obligaties, indices, grondstoffen, aandelen en valuta’s verhandeld (alhoewel dat gecompliceerder is), en alle markten gedragen zich min of meer hetzelfde. Bent u een beginnende trader, dan raad ik u aan om in YM te handelen op een 1-minuutgrafiek. U krijgt veel ‘actie’ en zult makkelijker zien hoe het volume helpt bij het leren begrijpen van de bewegingen van de markt. Als u er klaar voor bent om dieper in de relatie tussen prijsactie en volume te duiken, kan ik u van harte aanbevelen om over Richard Wyckoff te lezen. Hij begon hier ongeveer 100 jaar geleden mee. Zijn boek The Richard Wyckoff Method of Trading and Investing in Stocks, voor het eerst gepubliceerd in de jaren dertig, is nog steeds verplichte lectuur voor iedereen die aan de slag gaat bij de investeringsbanken in New York (en daar ken ik er wel een paar van), en daar is waarschijnlijk een goede reden voor! Ook zijn er veel websites waarop u goede informatie kunt krijgen over Richard Wyckoff en het gebruik van volume voor het analyseren van de markt. Een voorbeeld hiervan is readtheticker.com. Tot slot wens ik u veel succes. Als een filmcomponist en basisschoolleraar winst kan maken op de markt, kunt u dat ook. Veel plezier… Michael Frommelt – Vedbæk, 2016
